Ellen ter Gast
Dr. Ellen ter Gast is medisch bioloog en filosoof en schreef een proefschrift over de pionier in de biotech revolutie: de genetische gemodificeerde muis. Op dit moment houdt ze zich voornamelijk bezig met (bio)technologie en ethiek, media en het belang van verhalen.
In debatten over technologische ontwikkelingen in the life sciences spelen science fiction scenario’s vaak een grotere rol dan feiten ontdekte ze. Geen biotech debat zonder verwijzing naar Brave New World of Frankenstein.
Dat is niet raar, want laboratoria zijn voor de meeste mensen onbekend terrein. En ons voorstellingsvermogen is een belangrijk element bij innovatie. Ons beeld van wetenschap en technologie wordt daardoor vooral bepaald door fantasieverhalen, wat we zien in films en series. Die hebben soms voorspellende waarde. De eerste zoom-vergaderingen vonden al plaats in de jaren 60, in Star Trek. En is de metaverse niet gewoon een soort holodeck?
Maar we moeten science fiction niet verwarren met science fact. De supermens zal er voorlopig niet komen. Ook lijkt het onwaarschijnlijk dat robots of supercomputers de aarde zullen overnemen. Welke lessen kunnen we wel en niet leren uit de grote verhalen? Hoe moeten we omgaan met de vervagende grens tussen feit en fictie? Dat zijn vragen die Ellen in haar lezingen graag nader verkent.
Ellen is een gedreven spreker met inhoud en een zeer brede werkervaring. Ellen was o.a. docent bio-ethiek aan de universiteit Leiden, docent Art & Science bij de kunstopleiding iArts in Maastricht en ethisch adviseur bij ABN AMRO. Haar geheime wapen is zonder twijfel haar multidisciplinaire achtergrond.
Onlangs verscheen haar boek De Dappere Kijker, waarom NETFLIX ons meer te bieden heeft dan Kant, waarin ze betoogt dat we voor het ontwikkelen van onze moraal beter series kunnen kijken dan filosofieboeken lezen.
Een aantal lezingen die Ellen recent heeft verzorgd:
Verslaafd aan verhalen, over het geheim van succesvolle media innovaties.
Ellen is er stellig over, volgens haar zijn innovaties en nieuwe ontwikkelingen in de media alleen succesvol als ze tegemoet komen aan de diepste verlangens van de mens: zijn als God, overal aanwezig maar nergens lijfelijk. Daarom hangen we overal camera’s op en kijken we naar beeldschermen. Waar kijken we naar? Vooral naar anderen. Wat doen die mensen, hoe leven ze? We willen hun verhalen horen en zien. We zijn verslaafd aan verhalen. Wie begrijpt wat gebeurt er in onze hersenen als we kijken of luisteren naar verhalen, kan voorspellen of nieuwe media succesvol zullen zijn.
Robot love.
In debatten over robottechnologie spelen Sciencefiction scenario’s een belangrijke rol. Dat is niet verwonderlijk, want in Hollywood begrijpen ze dat de mens een door en door technisch wezen is dat is gefascineerd door de vervagende grens tussen mens en machine. Op het witte doek komen de grote verhalen over mens-machine-technologie tot leven. Wat vertellen deze verhalen ons over onze diepste fantasieën? Gaan robotverhalen niet altijd over onszelf, de mens? Waarom fantaseren mannen over vrouwelijke robots? Wat leert dat ons over de liefde? Zullen robots ooit van ons houden?
Women@work, over de vrouw als designvraagstuk.
In deze interactieve lezing staat de vraag hoe vrouwen zichzelf vormgeven centraal. Of meer specifiek, hoe hedendaagse werkende vrouwen met ambitie dat doen. Hoe zien ze er uit? Hoe gedragen ze zich? En, door wie laten ze zich inspireren? Aan de hand van een reeks sterke vrouwelijke karakters uit populaire NETFLIX series bespreekt Ellen de wijze waarop vrouwen worstelen met het combineren van de verschillende rollen die de vrouwen worden toegedicht. Deze ‘supervrouwen’ hebben het zwaar. Ze moeten namelijk over een indrukwekkende reeks (vaak zeer tegenstrijdige) eigenschappen beschikken.
De lezing is niet alleen voor vrouwen bedoeld, juist mannen vormen de doelgroep.
Beter dan God?
Of het nu gaat over klonen, een gene editing technologie zoals CRISPR-cas, Deep Brain stimulation, of genetic screening, in alle discussies over de maatschappelijke implicaties van biotechnologie wordt de vraag gesteld of we wel ‘voor God mogen spelen’ en of we met het overschrijden van wetenschappelijke grenzen niet ook morele grenzen overschrijden. In haar antwoord op deze vragen neemt Ellen veelgebruikte noties als perfectie, verbetering, evolutie, maakbaarheid, gezondheid, vrije wil en God kritisch onder de loep. Wat bedoelen we als we het hebben over de blauwdruk van het leven? We zijn toch geen machines?
Net als in de film, de science & fiction van orgaantransplantatie.
In deze lezing laat Ellen aan de hand van voorbeelden uit de Sciencefiction, true stories uit de Daily mail en zelfs punkmuziek zien hoe orgaantransplantatie al ruim een eeuw onze fantasie prikkelt en vragen doet stellen over de verhouding tussen lichaam en geest. Omgekeerd laat Ellen zien hoe fictie mede bepaalt hoe wij tegen orgaantransplantatie aankijken. Welke lessen kun je daar als medisch specialist uit trekken?
Moreel leiderschap.
De uitdagingen van de 21ste eeuw vragen om een nieuw type leiderschap: moreel leiderschap. Een combinatie van zowel het inzicht, de vaardigheid, als de daadkracht om het goede te doen. Dat gaat veel verder dan een het opstellen van een gedragscode of een mission statement waaruit goede voornemens spreken. Het gaat om daden. In deze lezing laat Ellen aan de hand van actuele voorbeelden en inzichten uit de ethiek hoe in uw organisatie ‘het goede doen’ in praktijk kan worden gebracht.
Ellen ter Gast over De Dappere Kijker, Broadcast Magazine, 2022:
Ellen ter Gast in gesprek met Dolf Jansen over De dappere kijker in Spijkers met Koppen.